Yazıda, Gümrük Yönetmeliği’nin “Eşyanın menşeini tevsik eden belgelerin sonradan ibrazına ilişkin geçiş hükümleri” başlıklı Geçici 16ncı maddesi 3üncü fıkrasında “Bu fıkrayı değiştiren Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce beyannamesi tescil edilmiş olan ve beyanname ekinde eşyanın menşeini tevsik eden uygun bir menşe şahadetnamesi veya tedarikçi beyanı bulunmadığı halde menşe esaslı ticaret politikası önlemi, ilave gümrük vergisi veya ek mali yükümlülük gibi diğer mali yükümlülüklerin ödenmediği, eksik ödendiği veya beyan edilmediği tespit edilen eşyanın menşeini tevsik eden uygun bir menşe şahadetnamesinin veya tedarikçi beyanının 30/6/2021 tarihine kadar gümrük idaresine ibrazı mümkün (13.02.2021 / 31394 sayılı R.G. ile değişik)” şeklinde düzenleme yapıldı.
Bununla birlikte İstanbul Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü’nün İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği’ne muhatap 29.03.2021 tarih 62765220 sayılı yazısında; Gümrük Yönetmeliği Geçici 16/3. maddesi uyarınca idareler tarafından bir bildirim / tebligat beklenilmeksizin bu kapsamda olduğu değerlendirilen işlemler için menşe belgesi / tedarikçi beyanı ibraz edilmesi gerektiği, aksi durumda vergi farkı ve cezai durumlar ile karşılaşabilecekleri belirtildi.
Malumları olduğu üzere, küresel düzeyde devam etmekte olan COVİD-19 pandemi sürecinde söz konusu Geçici 16ncı maddede yer verilen eşyanın imalatçı ve ihracatçısı olan özel şirketler, menşe şahadetnamesi düzenlemeye yetkili olan kurumlar ve gümrük idareleri uzun süreli bir kapanma veya kısa çalışma durumuna girdi. Bu süreçte maalesef ilgili ülkelerin mevzuatında yer alan menşe şahadetnamelerinin sonradan verilmesine ilişkin yasal sürelerin aşılması dolayısı ile mümessili ithalatçı şirketlerin ilgili menşe şahadetnamelerini temin etmeleri mümkün olmadığı belirtildi. Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 47nci maddesi; “Önceki maddelerde öngörülen ticaret politikası önlemlerine tabi tutulan ürünlerin ithaliyle ilgili işlemlerin tamamlanması sırasında ithalatçı Devlet’in mercileri ithalatçıdan gümrük beyannamesinde söz konusu ürünlerin menşeini göstermesini ister. Ciddi ve sağlam gerekçelere dayanan kuşkular nedeniyle kesinlikle gerekli görülmesi halinde, söz konusu ürünün gerçek menşeini saptamak için destekleyici ek kanıtlar istenebilir.”
Yazının devamında, Ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girişinde tercihsiz menşe kurallarına göre menşeinin tespitine ilişkin 05.04.2003 tarih ve 25070 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanıp 19.11.2020 tarih ve 31309 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Seri No: 17 sayılı Tebliğ ile yürürlükten kaldırılan Gümrük Genel Tebliği (Serbest Dolaşıma Giriş) Seri No: 3 “İstisnalar” başlıklı 4üncü maddesinde; “Türkiye – AB arasındaki Gümrük Birliği çerçevesinde eşyanın serbest www.agm.org.tr www.bugumder.org www.igmd.org www.izmgmd.org.tr www.mergumder.org.tr Sayfa 2 / 3 dolaşım statüsünü tevsiken A.TR Dolaşım Belgesi ibraz edilmesi halinde, ithalata konu eşyanın gerçek menşeini belirleme konusunda ciddi ve somut gerekçelere dayanan tereddütlerin bulunması ve kesinlike gerekli olması durumu saklı kalmak kaydıyla menşe şahadetnamesi aranmaz” ifadesi yer almakta iken; Gümrük Yönetmeliği 38, 41 ve 205nci maddelerinde 24.05.2019 tarihinde yapılan değişiklik ile, Ticaret Politikası Önlemlerine tabi eşya haricinde İlave Gümrük Vergisine ve Ek Mali Yükümlülüğe tabi eşyalar için de Menşe Şahadetnamesi ibrazına ilişkin düzenlemeler yapılmış, Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 10.07.2019 tarih ve E-00045882284 sayılı dağıtımlı yazılarında; Gümrük Yönetmeliğinde yapılan değişiklik ile tüm mali yükümlülük kapsamı eşyalar için menşe tevsikinin menşe şahadetnamesi ile yapılması istenmiş, ayrıca AB’den ATR Dolaşım Belgesi eşliğinde ithal edilecek söz konusu mali yükümlülüklere tabi eşyanın menşeini belirleme konusunda Bakanlıkça belirlenen risk kriterleri uyarınca saptanan durumlar saklı kalmak kaydıyla menşe şahadetnamesinin aranılmaması hususu belirtildi. Nihayet, Gümrük Yönetmeliğinin 205/4-ç maddesi 10.12.2020 tarih ve 31330 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile tekrar değiştirilerek bu kez de 01.01.2021 tarihinden itibaren Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararının ticaret politikası önlemlerine ilişkin 47nci maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, AB’ye üye ülkelerden A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelen eşyanın serbest dolaşıma girişinde menşe şahadetnamesi aranmayacağı” hususu düzenlendi.
Yani, mülga Gümrük Genel Tebliği (Serbest Dolaşıma Giriş) Seri No:3, Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 47nci maddesine uygun iken, 24.05.2019 tarihinde söz konusu Tebliğ yürürlükte iken OKK’nın 47nci maddesine aykırı olarak AB’ye üye ülkelerden A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelen eşyanın serbest dolaşıma girişinde mali yükümlülüklere tabi eşyanın menşe şahadetnamelerinin Bakanlıkça belirlenen risk kriterleri uyarınca saptanan durumlarda aranacağı şeklinde Gümrük Yönetmeliği’nde hukuki olmayan bir düzenleme yapıldı. 10.12.2020 tarihinde yapılan değişiklikle 1/95 sayılı OKK ile uyumlu mevzuat düzenlemesi yapılarak hukuken doğru olmayan uygulamadan geri dönülmek suretiyle hukuka aykırı Yönetmelik hükümleri tamir ve tadil edildi. Kaldı ki; Bakanlığın muhtelif yazılarında; İlave Gümrük Vergisi’nin gümrük vergisi oranlarında artış statüsünde bir vergi olduğu, Ek Mali Yükümlülük’ün de ticaret politikası önlemi olmadığı belirtildi.
Türkiye ile AB arasında Gümrük Birliği tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın 47nci maddesi, söz konusu karar paralelinde düzenlenmiş olan mülga Gümrük Genel Tebliği (Serbest Dolaşıma Giriş) Seri No: 3, Gümrük Yönetmeliği 205/4-ç maddesi ve Bakanlık muhtelif yazıları dikkate alındığında, Ticaret Politikası önlemlerine tabi olmayıp, İGV’ne ve / veya EMY’e tabi olan eşyalar için Gümrük Yönetmeliği Geçici 16/3üncü maddesi uyarınca Bakanlık ve Bölge Müdürlüklerince yapılacak inceleme ve kontrollerde, kanaatimizce;
• GY 38, 41 ve 205inci maddesinde değişiklik yapılan 25.04.2019 tarihinden önceki işlemler ile,
• 25.04.2019 tarih ve sonrası tescilli AB’ye üye ülkelerden A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde beyan edilen işlemler için, menşe şahadetnamesinin ayrıca aranılmaması gerektiği düşünülmekte. www.agm.org.tr www.bugumder.org www.igmd.org www.izmgmd.org.tr www.mergumder.org.tr Sayfa 3 / 3 Yukarıda yer alan açıklamalar ve mevzuat düzenlemeleri dikkate alınmaksızın, gümrük idareleri tarafından 30/06/2021 tarihinden itibaren mezkur işlemler için Gümrük Yönetmeliği Geçici 16/3üncü maddesi uyarınca menşe şahadetnamesi ibraz edilmemesi sebebiyle yersiz olarak binlerce Ek Tahakkuk ve Ceza Kararları düzenlenebileceği hususu tüm iş dünyasını tedirgin edeceği değerlendirilmekle beraber süre sonu olarak belirlenen tarihin 30.06.2022 tarihine kadar uzatılması ve bu çerçevede olan dosyalara da Gümrük Kanunu 234üncü maddesinin uygulanmamasının uygun olacağı mütalaa edildi.
Yersiz ve hukuka aykırı olacağı aşikar olacak bu kararlar hem idareler hem de adli makamlar üzerinde gereksiz iş yükü yaratacağı gibi, yaklaşık 1,5 yıldan bu yana süren pandemi sürecinin Türkiye’de yarattığı olumsuz etkilere rağmen ayakta durmaya çalışan firmaların ayrıca böyle bir sürecin içine girmeleri ciddi mağduriyetlere sebebiyet verebileceği belirtildi.